Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και ευρύτερη κοινωνική αλλαγή: Συμπλεύσεις, τριβές και προκλήσεις.

Ξεπερνώντας το δίπολο της επανάστασης και του ρεφορμισμού, αναδύονται στον 20ο αιώνα νέα πολιτικά προτάγματα που ασκούν έμπρακτη κριτική στον καπιταλισμό και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αντιπροτείνοντας μια ριζοσπαστική δημοκρατία από τα κάτω στηριγμένη στην αυτοδιαχείριση, τη συμμετοχή και την αλληλεγγύη.

Θοδωρής Καρυώτης
Εισήγηση στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο 
Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, 
Θεσσαλονίκη, 16 Δεκέμβρη 2013

Θέλω σήμερα να παρουσιάσω την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΛΟ) ως κομμάτι, δυναμικό και αναπόσπαστο, της κίνησης προς μία κοινωνία πιο δίκαιή, ισότιμη και ελεύθερη. Ως τέτοιο, η ΚΑΛΟ βρίσκεται αναγκαστικά σε ένα συνεχή διάλογο με τις παραδόσεις της ευρύτερης αριστεράς, με όλα τα πολιτικά προτάγματα που τα τελευταία διακόσια χρόνια ευαγγελίζονται τον κοινωνικό μετασχηματισμό, από τον αναρχισμό μέχρι τη σοσιαλδημοκρατία.

Είναι όμως στον εικοστό πρώτο αιώνα, με την αποτυχία της κρατιστικής προσέγγισης προς τον σοσιαλισμό και την επακόλουθη κρίση της αριστεράς, που η ΚΑΛΟ ανανοηματοδοτήται και αποκτά συμμάχους στα προτάγματα της αυτονομίας, της εργατικής αυτοδιαχείρισης και των κοινών αγαθών, σε μία ριζοσπαστική σύμπλευση προς την κοινωνική αλλαγή από τα κάτω. Στις εξεγέρσεις της Βραζιλίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας, στις πλατείες των αραβικών, ευρωπαϊκών και νοτιοαμερικάνικων κινημάτων διαμαρτυρίας, στα εγχειρήματα κοινωνικής αυτοοργάνωσης της Αργεντινής και του Μεξικού, αυτές οι ιδέες συναντιούνται, μπαίνουν σε διάλογο και συμμαχούν στην καθημερινή πράξη των κινημάτων και στην πληθώρα αυτοδιαχειριζόμενων εναλλακτικών εγχειρημάτων που αυτά αφήνουν πίσω τους όταν ο πρώτος ενθουσιασμός της εξέγερσης καταλαγιάζει.

θα προσπαθήσω εδώ να παρουσιάσω την ΚΑΛΟ ως ιστορικό δημιούργημα, ως ένα σημείο συνειδητοποίησης και ωρίμανσης των κινημάτων και ως ένα σταθμό στην πορεία για μια νέα κοινωνία. Ταυτόχρονα θα παρουσιάσω τρείς ακόμα ιδέες που στον 21^ο αιώνα επηρεάζουν όσους σκέφτονται την κοινωνική αλλαγή ως μία κίνηση κοινωνικής αυτοδιάθεσης και όχι ως μία εκ των άνω επιβολή. Στη συνέχεια θα παρουσιάσω τα σημεία σύμπλευσης, απόκλισης και τριβής μεταξύ αυτών των ιδεών στο πεδίο της καθημερινής πράξης των κινημάτων. Ας δούμε όμως πρώτα το ζήτημα της κοινωνικής αλλαγής, και ποιες προσεγγίσεις έχουν δοκιμαστεί ιστορικά.

Η κοινωνική αλλαγή

Στους δυο τελευταίους αιώνες τα κινήματα που θέλησαν να αλλάξουν την κοινωνία προς την κατεύθυνση της ισότητας και της ελευθερίας, χρησιμοποίησαν ένα από αυτά τα δυο εργαλεία: Την επανάσταση και την μεταρρύθμιση.