Θοδωρής Καρυώτης
Πρώτη δημοσίευση στο Αυτολεξεί
H λογοκρισία στο φέισμπουκ κλιμακώθηκε πολύ γρήγορα και μας βρήκε απροετοίμαστους/ες. Το ψαλίδι της λογοκρισίας ποτέ δεν χαρακτηριζόταν από ικανότητα λεπτών διακρίσεων, αλλά είναι σαφές ότι η παρούσα απόπειρα των ψηφιακών λογοκριτών να εξισώσουν τη στήριξη των δικαιωμάτων ενός κρατουμένου με τη στήριξη της τρομοκρατίας ισοδυναμεί με το να κάνουν εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς με αλυσοπρίονο. Πόσο μάλλον η επίθεση ενάντια στο Αυτολεξεί λόγω διοργάνωσης εκδήλωσης για την διαδικτυακή λογοκρισία. Δεν πρόκειται σαφώς για έναν δυσλειτουργικό αλγόριθμο αλλά για πολιτικά υποκινούμενες απόπειρες σίγασης της κριτικής, και εύλογα πολλοί/ες από εμάς αισθανόμαστε ήδη ότι ο ψηφιακός μας βίος θα γίνει σύντομα αβίωτος και σκεφτόμαστε να μετοικήσουμε σε άλλα μέσα δικτύωσης.
Ωστόσο, όσο βάσιμο και καλοπροαίρετο και να είναι το κάλεσμα για εγκατάλειψη του φέισμπουκ και μετάβαση σε νέα/εναλλακτικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το τουίτερ και το φέισμπουκ αποτελούν μια de facto νέα δημόσια σφαίρα, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ιδιωτικούς οργανισμούς που λειτουργούν με αδιαφανείς και αυθαίρετες διαδικασίες και βρίσκονται έξω από οποιαδήποτε μορφή δημοκρατικού ελέγχου.
Το σημαντικό είναι ότι σε αυτά τα μέσα εκτυλίσσεται σε μεγάλο βαθμό ο δημόσιος διάλογος. Η απόπειρα «αποπολιτικοποίησης» του φέισμπουκ, που έχει ενταθεί διεθνώς από την αρχή της χρονιάς μετά τα γεγονότα στο Καπιτώλιο, αποτελεί ξεκάθαρη απόπειρα διαμόρφωσης του περιεχομένου και των ορίων του δημόσιου διαλόγου στα μέτρα των κυρίαρχων. Και όσο και αν επισήμως γίνεται με αφορμή τον Τραμπ και τους ακροδεξιούς οπαδούς του, βλέπουμε αυτήν τη στιγμή ότι στο στόχαστρο βρίσκονται κατά βάση οι προοδευτικές και κριτικές φωνές.
Τα προβλήματα που παρουσιάζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον γνωστά, και ιδιαίτερα αυτά που αφορούν την αλγοριθμική διαχείριση και έλεγχο της προσοχής και αλληλεπίδρασής μας. Το ντοκιμαντέρ «The Social Dilemma» είναι αποκαλυπτικό όσον αφορά αυτές τις πτυχές. Ωστόσο, και τα πλεονεκτήματα είναι σαφή: Στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, και όπου αλλού τα ΜΜΕ είναι πλήρως ελεγχόμενα και κατευθυνόμενα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ανάμεσα στα ελάχιστα αντιπολιτευτικά πεδία που έχουν απομείνει. Εκεί αναδεικνύονται θέματα που αλλιώς θα θάβονταν, διακινούνται πληροφορίες και αναλύσεις, δημιουργείται αντίλογος, συντονίζονται ενημερωτικές εκστρατείες, κτλ. Εκεί, επίσης, εκφέρεται ο κυρίαρχος λόγος, και δημιουργείται έτσι το πεδίο για την αμφισβήτηση του. Η πανδημία και ο εγκλεισμός έχουν κάνει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ακόμα πιο σημαντικά για την ενημέρωση και τη διάδρασή μας.
Με την επιδίωξη ελέγχου και λογοκρισίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καμουφλαρισμένα με τους ευφημισμούς της «διασφάλισης της ποιότητας της δημοκρατίας και του δημοσίου διαλόγου», η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει τη φίμωση των αντιφρονούντων/ουσσών και τη «μετανάστευση» τους σε εναλλακτικά μέσα. Προσβλέπει ίσως στη δημιουργία ενός ξεχωριστού «Leftbook» χωρίς καμία δυνατότητα διασύνδεσης με την πολιτική σφαίρα και την κοινή γνώμη, όπου οι κριτικές φωνές θα απομονώνονται και ως εκ τούτου θα εξουδετερώνονται.
Χωρίς να είμαι ενάντιος στην μετάβαση σε εναλλακτικά μέσα, θεωρώ ότι δεν πρέπει να παραιτηθούμε. Τα μέσα δικτύωσης αποτελούν σημαντική κοινωνική υποδομή, και η δικαιολογία ότι είναι ιδιωτικά άρα δεν οφείλουν να είναι υπόλογα σε κανέναν είναι έωλη. Πρέπει να διεκδικήσουμε αυτόν τον παράδοξο κοινό χώρο με κάθε τρόπο. Πώς όμως; Είναι η στιγμή για να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση. Κάποιες σκόρπιες πρώτες ιδέες:
-Με την πολιτικοποίηση του ίδιου του ζητήματος της λογοκρισίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την ανάδειξη δηλαδή με σαφείς πολιτικούς όρους των δυστοπικών προεκτάσεων της προσπάθειας ελέγχου και «αποπολιτικοποίησης» της δημόσιας σφαίρας.
-Με έναν επικοινωνιακό «ανταρτοπόλεμο», με πολλαπλά προφίλ/ομάδες και ταυτόχρονες καμπάνιες, ώστε η λογοκρισία και καταστολή να γίνει δύσκολη.
-Με την δημιουργία εναλλακτικών δικτύων και ομάδων εκτός φέισμπουκ/τουίτερ, που θα αποτελούν χώρο ανασύνταξης και διοργάνωσης της επιστροφής μετά από κάθε απόπειρα λογοκρισίας.
-Και σίγουρα με ένα νέο αυστηρό πρωτόκολλο αποθήκευσης όλης της επικοινωνίας και πληροφορίας μας σε ασφαλές μέρος εκτός διαδικτύου, έτσι ώστε η ανάκαμψη από τις αναπόφευκτες διαγραφές προφίλ, αναρτήσεων και σελίδων να είναι λιγότερο οδυνηρή.
Δεν θα είναι εύκολο, σαφώς, να τα βάλουμε με τέτοιους πανίσχυρους αντιπάλους που έχουν, όσον αφορά τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης, υπερεξουσίες που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί στο πλαίσιο τυπικά δημοκρατικών κοινωνιών. Ωστόσο αποτελεί μια από τις προκλήσεις και τα παράδοξα της εποχής που ζούμε ότι έχουμε σε παγκόσμιο επίπεδο παραδώσει τα κλειδιά του δημόσιου διαλόγου σε αδιαφανείς και αυθαίρετες ιδιωτικές εταιρείες, και τώρα πρέπει να αγωνιστούμε για να τα πάρουμε πίσω.