Συνέντευξη Οουβίνια: Δεν είναι οι πολιτικές οργανώσεις αυτές που θα κάνουν την επανάσταση αλλά οι λαοί

Ο αργεντινός Ερνάν Οουβίνια είναι μέλος του Λαϊκού Κινήματος “Η Αξιοπρέπεια”, μιας οργάνωσης που αγωνίζεται για την πολιτική και οικονομική αυτονομία και για την υπέρβαση του καπιταλισμού μέσα από τη λαϊκή πρωτοβουλία και αυτοδιάθεση.

Συνέντευξη/μετάφραση: Θοδωρής Καρυώτης

Δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του πολιτικού περιοδικού Βαβυλωνία.

Β: Στην Ευρώπη, το αργεντίνικο λαϊκό κίνημα έγινε γνωστό στο πλαίσιο της κρίσης του 2001, όταν ο λαός απάντησε στη νεοφιλελεύθερη επέλαση με οδοφράγματα, καταλήψεις εργοστασίων, ισχυρές πορείες διαμαρτυρίας, αλλά και με την εξάπλωση της οριζόντιας οργάνωσης στις γειτονιές. 14 χρόνια αργότερα, ποια είναι η παρακαταθήκη που έχει αφήσει το 2001 και πώς έχει εξελιχθεί το κίνημα από τότε;

Ερνάν Οουβίνια: Η λαϊκή εξέγερση του 2001 ήταν ένα ορόσημο. Η δική μας οργάνωση δεν δημιουργήθηκε το 2001, αλλά προϋπήρχε, ωστόσο το 2001 ήταν μια κρίσιμη καμπή, γιατί τότε αναδύθηκαν νέοι τρόποι πολιτικής δράσης, νέες οργανώσεις, νέα κινήματα, νέα υποκείμενα. Μεταξύ αυτών, προφανώς, τα ανακτημένα εργοστάσια, διάφορα τοπικά κινήματα, συνελεύσεις γειτονιάς, ιθαγενικές και αγροτικές οργανώσεις, οργανώσεις λαϊκής εκπαίδευσης, λαϊκής καλλιτεχνικής δημιουργίας: όλες αυτές είναι διαφορετικές εκφάνσεις μιας νέας αριστεράς της οποίας αισθανόμαστε μέρος, και την οποία στηρίζουμε.

Το νερό πέρα από το κράτος

Οι επιτροπές νερού της Κοτσαμπάμπα συνεχίζουν τις παραδόσεις της ιθαγενικής αυτόνομίας της Βολιβίας, απέναντι σε ένα πρόσφατα επανιδρυμένο αλλά άκρως συγκεντρωτικό κράτος.

Μαρσέλα Ολιβέρα

Μετάφραση: Θοδωρής Καρυώτης

Η αυτονομία και η οριζοντιότητα αποτελούν παραδοσιακές μορφές κοινωνικής οργάνωσης στη Βολιβία. Μαζί, συγκροτούν έναν εναλλακτικό, πρακτικό και καθημερινό τρόπο κατανόησης αυτού που ονομάζουμε «το δημόσιο». Ταυτόχρονα, προτάσσουν  ένα μοντέλο εξάσκησης της ζωντανής, συμμετοχικής δημοκρατίας στο περιθώριο του κράτους και των εκάστοτε κυβερνήσεων.  

Οι επιτροπές νερού του νότου της Κοτσαμπάμπα, της τέταρτης μεγαλύτερης πόλης της Βολιβίας, αποτελούν την επιτομή των βολιβιανών μορφών αυτονομίας και οριζοντιότητας. Οι οργανώσεις αυτές ήρθαν στο προσκήνιο κατά τη διάρκεια του «Πολέμου του Νερού» το 2000, όταν η μαζική κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας κατάφερε να σταματήσει την προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του νερού της Κοτσαμπάμπα, η οποία προωθούταν από το κράτος. Σήμερα οι επιτροπές νερού παραμένουν ενεργές. 

Ενώ πολλοί συνδέουν τον Πόλεμο του Νερού με την έννοια της «πραγματικής» δημοκρατίας, αυτό μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται αντιφατικό: ο πόλεμος συνεπάγεται τη βία, την απώλεια ενέργειας και πόρων, το θάνατο και τη σύγκρουση• η δυτική αντίληψη της δημοκρατίας, μας λένε, αποσκοπεί στο να αποφύγουμε τα παραπάνω. Ωστόσο, η σύγκρουση αυτή δεν ήταν μια απλή μάχη για την υπεράσπιση ενός φυσικού πόρου• αντίθετα, ήταν φυσική συνέχεια της ακατάπαυστης ιστορικής πάλης του λαού της Βολιβίας για την υπεράσπιση του δικαιώματός του να αποφασίζει οριζόντια και αυτόνομα για ό,τι αφορά τις δικές του ανάγκες• ήταν, δηλαδή, απόρροια της επιτακτικής και αδιαπραγμάτευτης ανάγκης τους να ζουν σε μια αληθινή δημοκρατία. 

Αυτόνομα Κινήματα και Εξουσία

Τα ανερχόμενα αριστερά κόμματα υπόσχονται την επιστροφή σε μια εποχή όπου το κράτος διαμεσόλαβούσε στις κοινωνικές και ταξικές διαμάχες. Ωστόσο, οι ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές προϋποθέτουν τον μετασχηματισμό των αυτόνομων κινημάτων σε δομές αντεξουσίας αδιαχώριστες από την κοινωνία.

Θοδωρης Καρυώτης και Αντώνης Μπρούμας

Δημοσιέυτηκε στη Βαβυλωνία, Τευχος 15, Σεπτέμβρης 2014

  “[...] για μας το περιεχόμενο του επαναστατικού προτάγματος είναι να γίνουν οι άνθρωποι ικανοί να παίρνουν στα χέρια τους τις υποθέσεις τους, και το μόνο μέσο για να αποκτήσουν αυτή την ικανότητα είναι να παίρνουν τις υποθέσεις τους στα χέρια τους όλο και περισσότερο”.

Κορνήλιος Καστοριάδης (1979)

Η κοινωνική αναμέτρηση διεξάγεται σήμερα με πολεμικούς όρους. Η καπιταλιστική κυριαρχία επιλύει τις σύγχρονες αντιφάσεις της όχι με την παραχώρηση δικαιωμάτων και προνομίων στα κατώτερα στρώματα, όπως έκανε στο παρελθόν, αλλά με την εγκαθίδρυση μιας μόνιμης κατάστασης εξαίρεσης, όπου όλα τα μέτρα κοινωνικής μηχανικής είναι νομιμοποιημένα και κάθε είδους διαμαρτυρία θεωρείται εχθροπραξία.   Η εύρεση των νέων ισορροπιών αποτελεί ακόμη ζητούμενο, που θα απαντηθεί με την αλλαγή –ή μη– των συσχετισμών δύναμης από την είσοδο των από κάτω στο προσκήνιο της πολιτικής. Σε αυτό το κοινωνικοιστορικό πλαίσιο αναδύεται στην Ευρώπη το ενδεχόμενο κυβερνήσεων της αριστεράς, με προμετωπίδα τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και το νεοφερμένο Podemos στην Ισπανία, ως αντιπαραβολή στο ενδεχόμενο ενός νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού, κοινωνικά παγιωμένου σε εθνικιστικές βάσεις.

Οι περίοδοι καθεστωτικής κρίσης αποτελούν στιγμές κοινωνικού ανταγωνισμού, όπου οι θέσεις των αντιτιθέμενων κοινωνικών δυνάμεων ρευστοποιούνται. Στην παρούσα κρίση τα αυτόνομα κινήματα αναδύονται μέσα από τις σύγχρονες αντιφάσεις του καπιταλισμού ως τα κύρια συλλογικά υποκείμενα με δυνατότητες για ριζοσπαστικές συνθέσεις και κοινωνικές αλλαγές. Αποτελούν τον βασικό αντίπαλο της καπιταλιστικής κυριαρχίας στη σύγχρονη κοινωνική αναμέτρηση, με τις εξελίξεις στα κοινοβούλια αλλά και οπουδήποτε αλλού να αποτελούν ουσιαστικά αντανάκλαση της άμπωτης ή της παλίρροιας των κινημάτων. Εντούτοις, δομούνται ως υποκείμενα με όρους, που για την ώρα αδυνατούν να ανοίξουν απελευθερωτικές προοπτικές σε μακρο – κοινωνικό επίπεδο και, τελικά, έτσι να σηκώσουν το βάρος της αναμέτρησης. Μοιραία λοιπόν, μεγάλα κομμάτια των καταπιεζόμενων εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μία αριστερή διαμεσολαβητική προοπτική με πεδίο πάλης και τελικό ορίζοντα τα αποσυντιθέμενα έθνη – κράτη.

Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και ευρύτερη κοινωνική αλλαγή: Συμπλεύσεις, τριβές και προκλήσεις.

Ξεπερνώντας το δίπολο της επανάστασης και του ρεφορμισμού, αναδύονται στον 20ο αιώνα νέα πολιτικά προτάγματα που ασκούν έμπρακτη κριτική στον καπιταλισμό και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αντιπροτείνοντας μια ριζοσπαστική δημοκρατία από τα κάτω στηριγμένη στην αυτοδιαχείριση, τη συμμετοχή και την αλληλεγγύη.

Θοδωρής Καρυώτης
Εισήγηση στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο 
Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, 
Θεσσαλονίκη, 16 Δεκέμβρη 2013

Θέλω σήμερα να παρουσιάσω την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΛΟ) ως κομμάτι, δυναμικό και αναπόσπαστο, της κίνησης προς μία κοινωνία πιο δίκαιή, ισότιμη και ελεύθερη. Ως τέτοιο, η ΚΑΛΟ βρίσκεται αναγκαστικά σε ένα συνεχή διάλογο με τις παραδόσεις της ευρύτερης αριστεράς, με όλα τα πολιτικά προτάγματα που τα τελευταία διακόσια χρόνια ευαγγελίζονται τον κοινωνικό μετασχηματισμό, από τον αναρχισμό μέχρι τη σοσιαλδημοκρατία.

Είναι όμως στον εικοστό πρώτο αιώνα, με την αποτυχία της κρατιστικής προσέγγισης προς τον σοσιαλισμό και την επακόλουθη κρίση της αριστεράς, που η ΚΑΛΟ ανανοηματοδοτήται και αποκτά συμμάχους στα προτάγματα της αυτονομίας, της εργατικής αυτοδιαχείρισης και των κοινών αγαθών, σε μία ριζοσπαστική σύμπλευση προς την κοινωνική αλλαγή από τα κάτω. Στις εξεγέρσεις της Βραζιλίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας, στις πλατείες των αραβικών, ευρωπαϊκών και νοτιοαμερικάνικων κινημάτων διαμαρτυρίας, στα εγχειρήματα κοινωνικής αυτοοργάνωσης της Αργεντινής και του Μεξικού, αυτές οι ιδέες συναντιούνται, μπαίνουν σε διάλογο και συμμαχούν στην καθημερινή πράξη των κινημάτων και στην πληθώρα αυτοδιαχειριζόμενων εναλλακτικών εγχειρημάτων που αυτά αφήνουν πίσω τους όταν ο πρώτος ενθουσιασμός της εξέγερσης καταλαγιάζει.

θα προσπαθήσω εδώ να παρουσιάσω την ΚΑΛΟ ως ιστορικό δημιούργημα, ως ένα σημείο συνειδητοποίησης και ωρίμανσης των κινημάτων και ως ένα σταθμό στην πορεία για μια νέα κοινωνία. Ταυτόχρονα θα παρουσιάσω τρείς ακόμα ιδέες που στον 21^ο αιώνα επηρεάζουν όσους σκέφτονται την κοινωνική αλλαγή ως μία κίνηση κοινωνικής αυτοδιάθεσης και όχι ως μία εκ των άνω επιβολή. Στη συνέχεια θα παρουσιάσω τα σημεία σύμπλευσης, απόκλισης και τριβής μεταξύ αυτών των ιδεών στο πεδίο της καθημερινής πράξης των κινημάτων. Ας δούμε όμως πρώτα το ζήτημα της κοινωνικής αλλαγής, και ποιες προσεγγίσεις έχουν δοκιμαστεί ιστορικά.

Η κοινωνική αλλαγή

Στους δυο τελευταίους αιώνες τα κινήματα που θέλησαν να αλλάξουν την κοινωνία προς την κατεύθυνση της ισότητας και της ελευθερίας, χρησιμοποίησαν ένα από αυτά τα δυο εργαλεία: Την επανάσταση και την μεταρρύθμιση.

Αυτονομίες: Οι κοινότητες ως αντι-κόσμοι διαρκούς αντίστασης

Πως μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή την νέα στρατηγική κοινωνικής χειραφέτησης που δεν απαιτεί την καθολική και απότομη αλλαγή της κοινωνίας από τα πάνω, αλλά χτίζει την ελευθερία με υπομονή και επιμονή, μέρα με τη μέρα;

Θοδωρής Καρυώτης

Οκτώβριος 2012

Με την πτώση του σοβιετικού μπλοκ η ιδέα ότι η κατάληψη της κεντρικής εξουσίας από μια ομάδα πεφωτισμένων θα μπορούσε να μετασχηματίσει την κοινωνία προς όφελος των κατώτερων στρωμάτων μπαίνει σε κρίση, και μαζί της μπαίνει σε κρίση και όλη η Αριστερά. Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο έρχεται να διαλύσει όλα όσα η Αριστερά θεωρούσε κεκτημένα, όλα τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δικαιώματα που η εργατική τάξη είχε κατακτήσει μέσα από μακρόχρονους αγώνες.
Αντί να θρηνούμε το τέλος των άλλοτε ένδοξων εργατικών αγώνων, ας μελετήσουμε τις νέες δυνατότητες που έχουν αναδυθεί με αφορμή αυτή την κρίση. Την πρώτη Ιανουαρίου του 1994, μια ομάδα ιθαγενών, μέχρι τότε στο περιθώριο της κοινωνίας, ξεσηκώνονται στα δάση του Μεξικού, όχι για να διεκδικήσουν την συμπερίληψη τους στον κορμό της κοινωνικής ζωής, αλλά για να απαιτήσουν τον σεβασμό στη διαφορετικότητα τους, να υπερασπιστούν τα αυτόνομα εδάφη τους και το δικαίωμα τους στην αυτοδιάθεση.

Πως μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή την νέα στρατηγική κοινωνικής χειραφέτησης που δεν απαιτεί την καθολική και απότομη αλλαγή της κοινωνίας από τα πάνω, αλλά χτίζει την ελευθερία με υπομονή και επιμονή, μέρα με τη μέρα;

Ας τολμήσουμε να αντιστρέψουμε την - κοινή στην ελευθεριακή σκέψη -παραδοχή ότι το κράτος και η αγορά είναι «εξωκοινωνικοί θεσμοί». Πράγματι σήμερα είναι δύσκολο να βρούμε κάποια αγνή και αμόλυντη "κοινωνία" κάτω από το κράτος και την αγορά, με την έννοια ότι οι βασικοί δεσμοί που αναπαράγουν την κοινωνική ζωή είναι δομημένοι μέσα από το κράτος και την αγορά. Οι καταναγκαστικοί μηχανισμοί του κράτους και της αγοράς, όπως το μονοπώλιο της νόμιμης βίας και ο μηχανισμός του χρέους είναι οι τελευταίοι σε μια σειρά μηχανισμών στους οποίους καταφεύγουν αυτοί οι θεσμοί για να επιβάλλουν τη λογική τους. Σε όλη την διάρκεια της ζωής μας εσωτερικεύουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους αναπαράγονται, για παράδειγμα μέσα από την αρχή της ανάθεσης/αντιπροσώπευσης ή μέσα από την αρχή της μεγιστοποίησης του κέρδους, κτλ.

Ακολουθώντας τον Φουκώ, ας ονομάσουμε «βιοπολιτικό» αυτό το πεδίο αναπαραγωγής των κοινωνικών σχέσεων . Το υποκείμενο είναι προϊόν της εξουσίας: οι εμπορευματικές και ταξικές και κυριαρχικές σχέσεις μας έχουν καθορίσει σε τέτοιο βαθμό που είμαστε καταδικασμένοι να τις αναπαράγουμε. Κάθε ένας από εμάς είναι ένας φορέας αναπαραγωγής του καπιταλισμού. Το κράτος και η αγορά λοιπόν δεν κυριαρχούν παρασιτικά, από έξω, αλλά από το εσωτερικό της κοινωνικής ζωής.

Φυσικά το βιοπολιτικό πεδίο δεν είναι αρκετό για την αναπαραγωγή του καπιταλισμού, απαιτείται επίσης ένα «πολιτικό» πεδίο με την παραδοσιακή έννοια του όρου: το κράτος, το αντιπροσωπευτικό σύστημα, οι νόμοι, οι οικονομικοί θεσμοί, οι μηχανισμοί καταστολής και ενσωμάτωσης, οτιδήποτε έχει να κάνει με τη διαχείριση της καπιταλιστικής ολότητας.

Υπό αυτή την οπτική, οι στρατηγικές κοινωνικής χειραφέτησης που επικεντρώνονται στην αλλαγή του «πολίτικου» χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους το «βιοπολιτικό», θα καταφέρουν στην καλύτερη περίπτωση πολύ αποσπασματικές και πρόσκαιρες νίκες: είμαστε προγραμματισμένοι να αναπαράγουμε τον καπιταλισμό.

Κοινωνική αλλαγή απο τα κάτω: Υπερβαίνοντας το δίπολο μεταρρύθμιση-επανάσταση.

Ορίζοντας όλων των προσπαθειών μας θα πρέπει να είναι η πολιτική αυτονομία, με την πραγματική έννοια του όρου: η δυνατότητα να ζούμε σύμφωνα με τους όρους που θέτουμε εμείς ως συλλογικά υποκείμενα.

Θοδωρής Καρυώτης

Παρέμβαση στην συζήτηση "Αντίσταση, Μεταρρύθμιση, Επανάσταση", 

που οργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η ομάδα "Πλατύπους" στις 30 Μαΐου 2012.

Πραγματικό θέμα της συζήτησης είναι προφανώς η κοινωνική αλλαγή και μάλιστα η κοινωνική αλλαγή προς την κατεύθυνση της ισότητας και της ελευθερίας.

Ας εξετάσουμε τις τρείς λέξεις που αποτελούν τον τίτλο της συζήτησης για να δούμε ποιες από αυτές τις έννοιες μπορούμε να περισώσουμε και ποιες όχι σε αυτή την πορεία προς την κοινωνική χειραφέτηση.

Η «επανάσταση» κληροδοτήθηκε στο δυτικό φαντασιακό από την Γαλλική επανάσταση και ευαγγελίζεται μια αλλαγή του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων, δηλαδή ένα μόνο μοντέλο που επιβάλλεται μέσω ενός κεντρικού μηχανισμού, του κράτους, στην ολότητα της κοινωνίας. Η έννοια της επανάστασης απαντάται βέβαια και στην κλασσική αναρχική σκέψη, όπου πάλι μιλάμε για μία αλλαγή στην ολότητα των κοινωνικών σχέσεων, αλλά σε αυτή την περίπτωση είναι λίγο ασαφές το πώς θα φτάσουμε σε αυτή, αφού η αναρχική σκέψη αρνείται την κατάληψη της κεντρικής εξουσίας ως φορέα πολιτικής αλλαγής.

Η έννοια της επανάστασης προϋποθέτει επίσης την ύπαρξη μιας επαναστατικής πρωτοπορίας, μιας ομάδας αποφασισμένων ανθρώπων οι οποίοι δρουν πάνω σε βεβαιότητες, και έχουν την αποστολή να πείσουν την υπόλοιπη κοινωνία ή να επιβάλλουν το όραμά τους πάνω σε αυτή, αφού ή κοινωνία θεωρείται ότι δεν είναι αρκετά ώριμη ακόμα και εμποδίζεται με κάποιο τρόπο από το να καταλάβει ποιο είναι το πραγματικό της συμφέρον.

Τι αποτελέσματα είχε η εξάπλωση του επαναστατικού φαντασιακού μέσα στα κινήματα κοινωνικής χειραφέτησης;

Πρώτον, πολλές μικρές επαναστατικές πρωτοπορίες προσπάθησαν κατά τη διάρκεια της ιστορίας να επιβάλλουν το όραμα τους έξω από και πολλές φορές και ενάντια στην υπόλοιπη κοινωνία. Κοιτάζοντας πίσω ιστορικά, είναι πολλές οι περιπτώσεις που μπορούμε πλέον να πούμε ότι ευτυχώς δεν το κατάφεραν.

Η δεύτερη και πιο σημαντική επίπτωση του επαναστατικού φαντασιακού για τα κινήματα κοινωνικής χειραφέτησης αποτελεί παράδοξο: Είναι η παραίτηση από το αίτημα της κοινωνικής αλλαγής εδω και τώρα, αφού σε ένα περίεργο παραλληλισμό με τη χριστιανική πίστη η ζωή πριν την δευτέρα παρουσία/επανάσταση είναι αλλοτριωμένη/αμαρτωλή και μόνο μετά από αυτή θα ζήσουμε στη βασιλεία των ουρανών/μετεπανασταστική ουτοπία. Η ιδέα της επανάστασης σε αυτή την περίπτωση έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που ευαγγελίζεται: την ακινητοποίηση των κοινωνικών κινημάτων και την αποποίηση της κοινωνικής αλλαγής εδώ και τώρα.

Η δεύτερη έννοια, η μεταρρύθμιση, δηλαδή η χρήση του  κράτους για την προώθηση αλλαγών στο σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, στις περισσότερες περιπτώσεις εκτονώθηκε στις διάφορες μορφές σοσιαλδημοκρατίας, κευνσυανισμού και κοινωνικού κράτους.  Έχει στο παρελθόν αποδειχτεί σωτήρας του καπιταλισμού, αφού το κοινωνικό κράτος και η πλήρης απασχόληση, όχι μόνο δεν απειλούν το υπάρχον, αλλά και αποτελούν την πλήρη ενσωμάτωση των δυνάμεων την κοινωνίας στη λογική του κράτους και του κεφαλαίου.

Το πιο σημαντικό πρόβλημα όμως της έννοιας της μεταρρύθμισης είναι ότι πρόκειται για αλλαγή από τα πάνω. Δεν πρόκειται για κοινωνική χειραφέτηση, αφού θα πρέπει το ίδιο το υποκείμενο να χειραφετηθεί και όχι να το χειραφετήσει κάποιος άλλος.

Ο πιο προβληματικός από τους τρείς όρους είναι ή αντίσταση, αφού παραπέμπει σε ηρωική μάχη μίας πολύ καλά οριοθετημένης ομάδας ενάντια σε ένα εξίσου καλά οριοθετημένο εξωτερικό κατακτητή -δυνάστη. Είναι μια μεταφορά πολύ προβληματική όταν τη χρησιμοποιούμε στο χώρο των κοινωνικών κινημάτων, αφού η μάχη ενάντια στον καπιταλισμό είναι πρωτίστως μια μάχη ενάντια στον ίδιο τον εαυτό μας.

Γραμμα απο το Μεξικο νο.2: Η συναντηση του «ευ ζην»

Θοδωρής Καρυώτης

Απρίλιος 2012

Οι 3 βδομαδες που περασα στο Μεξικο ηταν γεματες με ερεθισματα, τα οποια ξεκινησαν ηδη απο το συνεδριο “Encuentro del buen vivir”, στο οποιο βρεθηκα καλεσμενος. Η εννοια του “Buen Vivir”, που μεταφραζεται στα ελληνικα ως “Ευ Ζην” (ως ρημα για να τονιστει οτι ειναι διαδικασια και οχι κατασταση) προερχεται απο τις κουλτουρες των ιθαγενων της Βολιβιας και του Περου, και εχει κερδισει τα τελευταια χρονια μεγαλη αποδοχη μεσα στα αντικαπιταλιστικα κοινωνικα κινηματα της λατινικης αμερικης. Υποστηριζει την “καλη ζωη” της λιτης αφθονιας και της κοινοτητας, απεναντι στην “καλυτερη ζωη” του καταναλωτισμου, του ατομισμου, του πλουτισμου. Ειναι ενα προταγμα που προτεινει την υπέρβαση του καπιταλισμού μεσα απο την επιστροφή σε μια ζωή απλη, σε αρμονια με τη φυση. Ολες οι μορφες του Buen Vivir δινουν εμφαση στην κοινοτητα, στη συλλογική ιδιοκτησια και στη συλλογική διακυβερνηση μεσα απο συνελεύσεις. Η πολιτικη προταση του buen vivir ταυτιζεται σε μεγαλο βαθμο με τα προταγματα της αυτονομιας και της αποαναπτυξης που υπερασπιζομαστε εμεις στον “παλιο κοσμο”.

Η «συναντηση του buen vivir» ανοιξε σε μια ασφυκτικα γεματη αιθουσα με ενα «θεαματικο» debate-μονομαχια αναμεσα στον John Holloway και τον Enrique Dussel, εμβληματικο ορθοδοξο μαρξιστη διανοούμενο του Μεξικου. Το θεμα ηταν «Να αλλαξουμε τον κοσμο χωρις να παρουμε την εξουσια;». Τα επιχειρηματα που αναπτυχθηκαν απο τις δυο πλευρες εθεσαν τον τονο των τριων επομενων ημερων: Απο τη μια ο Holloway υποστηριξε οτι το κρατος ειναι θεσμος εναντιος στην κοινωνια, και ο μονος τροπος να αλλαξουμε τον κοσμο ειναι να διευρυνουμε τις “ρωγμες” οπου το κρατος και ο καπιταλισμος δεν μπορουν να επιβαλουν τη λογικη τους. Απο την αλλη ο Dussel υποστηριξε οτι το κρατος μπορει να γινει η ενσωματωση της συλλογικης βουλησης, αν δημιουργηθουν δομες μεσα απο τις οποιες η κοινωνια μπορει να συμμετεχει στην διακυβερνηση. Ο Dussel ειναι ενθερμος υποστηρικτης των “αριστερων” κυβερνησεων της λατινικής αμερικης, του Chavez, του Morales, του Lula, του Correa, και υποστηρξε οτι αυτες οι κυβερνησεις δεν αποτελουν πανακεια, αλλα ειναι μια ποιοτικη στροφη προς μια πιο δικαιη κοινωνια. Οσο μιλουσε μπορουσα να δω την ενοχληση στα προσωπα των συντροφων απο τη Βολιβια που καθοταν κοντα μου. Στη Βολιβια αυτη τη στιγμη η κυβερνηση του Morales εχει ανοιξει πολεμο με τα κοινωνικα κινηματα προκειμενου να προωθησει το νεοφιλελευθερο μοντελο αναπτυξης.

Γραμμα απο το Μεξικο νο.1: Βια, κοινωνικα κινηματα, ιθαγενικη αυτονομια.

Θοδωρής Καρυώτης

Μάρτιος 2012 

Βια

Η διαπιστωση που μοιραζονται πολλοι εδω ειναι οτι μετα την αιματηρη καταστολη στο Ατενκο και στην Οαχακα (2006), τα κοινωνικα κινηματα στο Μεξικο βρισκονται σε μια φαση αμυνας και αναδιπλωσης. Η “Aλλη Kαμπανια” των Ζαπατιστας απετυχε στο στοχο της, δηλαδη να συνδεσει τα κινηματα της υπαιθρου και των πολεων και να αποτελεσει ενα διαφορετικο πολο “απο τα κατω” στην πολιτικη ζωη της χωρας. Οι ιδιοι οι Ζαπατιστας βρισκονται σε μια περιοδο εσωστρεφειας, με συνεχεις επιθεσεις απο το Μεξικανικο στρατο, και με το διεθνες δικτυο που στηριζε υλικα και ηθικα τις Ζαπατιστικες κοινοτητες μαλλον διαλυμενο. Ιδιαιτερα μετα την ανοδο του προεδρου Calderon στην κυβερνηση με τη στηριξη του στρατου, και της κήρυξης του “πολεμου κατα της διακινησης ναρκωτικων” (“guerra contra el narco”) ολοκληρη η μεξικανικη κοινωνια ζει κατω απο ένα ιδιοτυπο στρατιωτικό καθεστώς που εχει χρησιμοποιηθει κατα κορον ως δικαιολογια για την καταστολη οποιουδηποτε κινηματος αντιστασης στην ακραια νεοφιλελευθερη λεηλασια που προωθει το κράτος. Στην πραγματικοτητα προκειται για ενα πολεμο αναμεσα σε δυο μορφες “κρατους” που εχουν μεταξυ τους πολυ στενη σχεση: οι τοπικοι “caciques” (κοτζαμπασηδες) εκλεγμενοι με ολα τα κομματα ειναι στο μισθολογιο των narcos (για αυτο πολλοι μιλουν για “ναρκοκρατος” η “narcoestado”), και ο πολεμος για εξουσια, χρήμα και φυσικούς πορους εχει αφησει πισω του μεχρι τωρα 60.000 “αμαχους” νεκρους. Τις περισσότερες φορές οι δυο μορφες συνεργαζονται, οπως στις περιπτωσεις οπου η δραστηριοτητα των narcos εκτοπιζει πληθυσμους απο περιοχες που μετα πωλουνται απο το κρατος σε πολυεθνικες για εξορυξη πορων. Παντως η αστυνομια ειναι παντου και πανοπλη. Στους δρομους των πολεων εκτος απο την αστυνομια κανει περιπολιες και ο στρατος με ανοιχτα φορτηγακια και πολυβολα οπλα.

Οι πολιτικες δολοφονιες ειναι επισης στη διαταξη της ημερας και πολλοι συντροφοι εδω εχουν χασει φιλους και γνωστους τα τελευταια χρονια. Υπαρχει αναμεσα στους αγωνιστες μεγαλος φοβος και οι κινησεις τους ειναι πολυ προσεχτικες και μετρημενες. Ακριβως τη μερα που τελειωνε το συνεδριο, μαθαμε την ειδηση για την εν ψυχρω δολοφονια του Bernardo Vasquez και το τραυματισμο αλλων δυο αγωνιστων εναντια στην κατασκευή ενος μεταλλειου στο χωριο San Jose del Progreso, στην Οαχακα. Καποιοι συντροφοι που τον γνωρίζανε προσωπικά ανέφεραν οτι αυτος ηταν ενας “προαναγγελμένος θανατος”: Ο Bernardo ειχε γλιτώσει δυο φορές απο ενέδρες παρακρατικών, και ενα μηνα πριν ειχαν δολοφονησει εναν συνονοματο του, πιστευοντας οτι ειναι αυτος. Τρεις μερες μετα ηρθε και η ειδηση για τον σοβαρο τραυματισμο στις Σκουριες. Οι περιπτωσεις ειναι πανομοιοτυπες: Και στις δυο οι δράστες ειναι Καναδεζικες εταιρίες στηριζόμενες απο νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, και στις δυο ο δήμαρχος ειναι πουλημένος και η κοινωνία διχασμένη απο τις ψεύτικες υποσχέσεις για πρόοδο και εργασία. Και στις δυο περιπτώσεις η (παρα)κρατικη βία μετατρέπεται σε ύστατο μέσο “πειθούς”. Υπάρχει όμως μια μικρή αλλα ουσιώδης διαφορά: Στην Ελλάδα η βια ειναι τις περισσότερες φορές τυφλή και “εν θερμω”, ενώ στο Μεξικό ειναι “εν ψυχρώ” και στοχευμενη στα πιο ορατά και δραστήρια μελη των κινηματων, συνηθως με ενεδρες απο παρακρατικους. Εχω ακουσει πολλες φορες, ακομα και απο τους ενθερμους υποστηρικτες της αυτονομιας, οτι στις επικειμενες εκλογες θα ψηφισουν τον υποψηφιο του PRD (σοσιαλδημοκρατες), αν και γνωριζουν οτι μια αριστερη κυβερνηση ειναι πολλες φορες χειροτερη απο μια δεξια αφου ακριβως “αποκινητοποιει” τα κοινωνικα κινηματα, οπως συνεβη ηδη στην Αργεντινη, στην Βολιβια, το Εκουαδορ και αλλου. Η σταση τους δεν ειναι παραδοξη αλλα ρεαλιστική: “Ετσι οπως ειναι τα πραγματα, θα ψηφισουμε αυτον που μας σκοτωνει λιγοτερο”.